Πλήθος δημόσιων και ιδιωτικών ιστορικών κτιρίων έχουν υποστεί διαβρώσεις από την εγκατάλειψη, έχουν στατικά προβλήματα, παραμένουν αναξιοποίητα, στις ελληνικές πόλεις, που δυστυχώς, δεν έχουν και πολλά να καυχηθούν για την σύγχρονη τσιμεντένια τους όψη. Στην Θεσσαλονίκη το θέμα των διατηρητέων έχασε θέσεις στον δημόσιο λόγο τις τελευταίες δύο τουλάχιστον δεκαετίες. Δεν γνωρίζω τι καταγραφές υπάρχουν, αλλά και μόνον η σχετικά πρόσφατη αναφορά του δημάρχου «Κάηκε το σπίτι στη λεωφόρο Στρατού, δεν ξέρει κανένας σε ποιον ανήκει και πρέπει να δούμε εάν αξίζει να το αναστηλώσουμε», είναι ενδεικτική της έλλειψης σχεδιασμού για τη συντήρηση και αξιοποίηση των τελευταίων συμβόλων της αστικής αρχιτεκτονικής στην πόλη.
Το Παλατάκι, στη στροφή του μικρού Καράμπουρνου, σφραγίζει με τον πιο εμβληματικό τρόπο αυτήν την αδιαφορία. Σημαντική είδηση των τελευταίων ημερών αποτελεί η υποβολή πρότασης από τον Δήμο Καλαμαριάς και το Υφυπουργείο Εσωτερικών (Μακεδονίας-Θράκης) προς το Υπουργείο Οικονομικών, για τη χρηματοδότηση μελετών, προκειμένου να προχωρήσουν έργα αποκατάστασης. (Να σημειωθεί ότι, εδώ και χρόνια, παρατηρούνται φαινόμενα καθίζησης και υποχώρησης εδάφους, ιδίως στην πλευρά των πρανών.) Ταυτοχρόνως, κατατίθενται και προτάσεις για τις χρήσεις του κτιρίου. Στις επίσημες ανακοινώσεις αναγράφονται «Συνεδριακό και Εκθεσιακό Κέντρο», έδρα του «Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού» και «Μουσείο Ελληνικής Διασποράς». Ανάλογες είναι οι προτάσεις και από άλλους κυβερνητικούς και αυτοδιοικητικούς τοπικούς εκπροσώπους. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό! Αλλά, γνωρίζοντας τους ελληνικούς ρυθμούς, τις αλλαγές Σχεδίων άμα τη αλλαγή προσώπων και κυρίως τις επάλληλες δράσεις και Σχεδιασμούς, ας μου επιτραπεί να εκφράσω μιαν ανησυχία. Στις ανακοινώσεις, μαζί με τις προαναφερθείσες λειτουργίες, αναγράφονται και πλείστες άλλες, κατά το γνωστό ελληνικό , «λίγο απ όλα». Ταυτοχρόνως, μαζί με τις προτάσεις για το Κυβερνείο, προχωρούν και άλλες, αξιοποίησης του Στρατοπέδου Κόδρα, ακριβώς στη ίδια περιοχή. Μαζί με αυτά, βρίσκεται σε εξέλιξη η μελέτη «Ειδικού χωρικού Σχεδίου Παραλιακού Μετώπου Πολεοδομικού Συγκροτήματος», από πλευράς της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Τέλος, εκπονείται και μία επιμέρους μελέτη του Δήμου Καλαμαριάς για χρήσεις, μεταξύ των οποίων και εκθεσιακός χώρος/Μουσείο Προσφυγικού Ελληνισμού, στις εγκαταστάσεις της πλαζ. Χαίρομαι λοιπόν που ξεκινούν οι διαδικασίες για την συντήρηση και αξιοποίηση του Κυβερνείου όπως και η ένταξη του Κόδρα σε μελλοντικές χρηματοδοτήσεις. Πολύ περισσότερο για την επιλογή των χρήσεων που αφορούν στην Θεσσαλονίκη ως έδρα του απανταχού Ελληνισμού και στο «Μουσείο Διασποράς». Αλλά και ανησυχώ. Για τις παράλληλες μελέτες και τα χρονοδιαγράμματα. Τώρα λοιπόν που φαίνεται όλα αυτά να έχουν ωριμάσει ως ιδέες, μήπως πρέπει να προχωρήσουν συντονισμένα οι Σχεδιασμοί και να σταματήσει ο καθένας να οραματίζεται προτάσεις, ενταγμένες στον γεωγραφικό, θεματικό ή προεκλογικό του μικρόκοσμο; Μήπως, ήρθε ο καιρός να τολμήσουμε μια μεγάλης κλίμακας παρέμβαση στην περιοχή; Και επαναφέρω την πρόταση: ένα ελληνικό «Ellis Island», προσβάσιμο και από την θάλασσα, σύγχρονο τοπόσημο για την Θεσσαλονίκη.
ΠΟΛΛΑ ΧΡΟΝΙΑ – ΠΟΛΛΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ
Μεγάλο τμήμα του Στρατοπέδου Κόδρα παραχωρήθηκε με νόμο πριν περίπου έναν χρόνο στον Δήμο Καλαμαριάς, κλείνοντας ένα σημαντικό κεφάλαιο τοπικών διεκδικήσεων και αγώνων δεκαετιών. Μελέτες ωστόσο για την αξιοποίησή του εκπονούνται από την δεκαετία του 80. Δεν επιτρέπει ο περιορισμένος χώρος να απαριθμήσω τις χρήσεις που έχουν κατά καιρούς προταθεί. Άλλες τόσες, ανεξάρτητες και ασύνδετες, έχουν καταγραφεί και για την παραλιακή ζώνη που εκτείνεται στην κάτω πλευρά του δρόμου. Ανάμεσά τους βρίσκεται το Παλατάκι. Παρά το πλήθος των μελετών, η περιοχή παραμένει παραμελημένη και απαξιωμένη εδώ και δεκαετίες. Θα ήταν κρίμα, έστω τώρα, να μην αντιμετωπιστεί με ενιαίο τρόπο, σε ό,τι αφορά στις χρήσεις και τις λειτουργίες, σημαντικές για ολόκληρο το πολεοδομικό συγκρότημα.
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΑΠΟΔΗΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ
Σύμφωνα με το άρθρο 108 του Συντάγματος, « 1. Tο κράτος μεριμνά για τη ζωή του απόδημου ελληνισμού και τη διατήρηση των δεσμών του με τη μητέρα Πατρίδα» «2. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την οργάνωση, τη λειτουργία και τις αρμοδιότητες του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού». Και το πρώτο άρθρο του νόμου 3480 αναφέρει ρητώς ότι έδρα του ΣΑΕ είναι η Θεσσαλονίκη. Η επιλογή της πόλης μας κρίθηκε σημαντική για την ενίσχυση της ταυτότητάς της ως τόπου διασύνδεσης των οικονομικών, ακαδημαϊκών, πολιτιστικών δυνάμεων της Ελλάδας με τους απόδημους όπου γης. Η πραγματικότητα είναι ότι οι ενέργειες που φιλόδοξα ξεκίνησαν τη δεκαετία του 90, έσβησαν, χωρίς ποτέ να δώσει κανένας Υπουργός λογαριασμό, ως, εκ του Συντάγματος, όφειλε.
ΘΕΣΜΟΙ ΠΟΥ ΧΑΝΟΝΤΑΙ
Για την στέγαση των λειτουργιών του ΣΑΕ παραχωρήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 2000 το κληροδότημα «Μακρίδη» στην περιοχή του Ντεπώ. Για λόγους που ποτέ δεν κατανόησα, ο σημερινός δήμαρχος αποφάσισε την άρση της παραχώρησης. Το ΣΑΕ έμεινε ανέστιο και εδώ και χρόνια έπαψε και να λειτουργεί. Ούτε η πόλη ούτε οι κυβερνήσεις, αλλά ούτε και οι απόδημοι έδειξαν κάποια ανησυχία. Έτσι, άλλη μία αναπτυξιακή προοπτική για την Θεσσαλονίκη εξανεμίστηκε. Σήμερα, έρχεται η πρόταση στέγασης, του οργάνου που ακυρώθηκε, σε ένα εμβληματικό κτίριο, στο Παλατάκι. Παράξενα πράγματα. Θα μου πείτε, μπορεί να μην υπάρχει ΣΑΕ, αλλά υπάρχει Υπουργός Απόδημου και Γενικός Γραμματέας. Πολυταξιδεμένοι και επίκαιροι. Ερωτώ, γιατί μπορεί κάτι να μου διαφεύγει, πόσες φορές ο κ. Κουίκ εμφανίστηκε στην Θεσσαλονίκη, για να εκπληρώσει έναν βασικό, εκ του Συντάγματος και του Νόμου, λόγο ύπαρξής του ως υπουργός;